A- Mụn là gì?
Mụn là một rối loạn
phát sinh của các chất trên tuyến dầu (tuyến bã nhờn) của da và các nang lông.
Sự hình thành mụn liên
quan đến 3 yếu tố chính:
·
việc
sản xuất dầu tăng (tăng tiết bã)
·
lỗ
chân lông bị bít (ứ đọng chất bã)
·
vi
khuẩn P.acnes (nhiễm khuẩn)
Phương cách để tiêu
diệt mụn là giảm tiết dầu, làm sạch thoáng lỗ chân lông và diệt vi khuẩn.
B- Phân Loại Mụn
Có 6 loại mụn thường
gặp, chia thành 2 nhóm:
·
Mụn
không viêm: mụn đầu trắng (whitehead),
mụn đầu đen (blackhead).
·
Mụn
viêm: mụn đỏ (Papule),
mụn mủ (Pustule), mụn u (Nodule), mụn nang (Cyst/ Cystic).
Nhóm 1: Mụn không viêm
1. Whiteheads (mụn đầu
trắng)
- Hình thành khi bã
nhờn trên da tiết ra nhiều, kết hợp với tế bào chết tạo thành “nút” gây tắc
nghẽn lỗ chân lông.
- kích thước nhỏ, mọc
thành từng cụm, có màu trùng với màu da, không sưng, không đỏ, không nhìn thấy
rõ, chỉ khi chiếu ánh đèn trắng lên da, makeup hoặc chạm vào da mặt thì mới có
thể nhận thấy. Có nhân màu trắng hoặc vàng nhạt, cứng, nằm dưới da.
- Mụn đầu trắng có
nhân nằm sâu dưới da lâu ngày tạo thành mụn ẩn.
2. Blackhead (mụn đầu
đen)
- Sự hình thành giống
mụn đầu trắng nhưng có nhân nằm trong lỗ chân lông hở miệng, tiếp xúc với không
khí bị oxy hoá nên đầu phía trên bị chuyển sang màu đen.
- Chú ý: vùng mũi và xung quanh mũi thường có những chấm nhỏ li
ti đầu màu đen, đây là SỢI BÃ NHỜN (Sebaceous Filaments), KHÔNG PHẢI mụn đầu đen. Chúng chỉ là những ống rất nhỏ
chứa bã nhờn, khi nặn ra có dạng sợi mảnh, trắng. Nếu không giữ da sạch và
thông thoáng, sợi bã nhờn sẽ dễ dàng gây nghẽn lỗ chân lông và biến thành mụn
đầu đen.
Mụn đầu đen và mụn đầu
trắng tuy không viêm, nhưng nếu không xử lí sớm và đúng cách, lâu ngày có thể
dẫn đến viêm và chuyển biến thành các dạng mụn nặng hơn.
Nhóm 2: Mụn viêm (khi có sự tấn công của vi khuẩn P.Acnes)
3. Papule (mụn đỏ)
- Có dạng đốm đỏ,
không có đầu mụn, hơi sưng, khi chạm vào đó cảm giác hơi đau hoặc ngứa
- Là bước phát triển
tiếp theo của Mụn đầu đen (Blackhead) hoặc mụn đầu trắng
4. Pustule (mụn mủ)
- Là bước phát triển nặng hơn của mụn đỏ (Papule).
- Nốt mụn đỏ có phần nhân màu trắng hoặc vàng ở giữa, đây là
giai đoạn mụn chuẩn bị ‘chín, già’
5. Nodule (Mụn u)
- Là mức độ viêm nặng
hơn và có kích thước lớn hơn nhiều so với mụn đỏ và mụn mủ.
- Nodule sưng to,
cứng, chứa cả bã nhờn lẫn máu, gây đau nhức khi chạm vào.
- Sự viêm nhiễm đã xâm
nhập đến cả những nang lông xung quanh và sâu dưới lớp tế bào da nên cho dù có
lành vẫn sẽ để lại sẹo lõm.
6. Cyst (Mụn nang)
- Nặng nhất và đáng sợ
nhất trong các loại mụn.
- Cyst rất to, kích cỡ
từ 1 inch trở lên, chứa đầy bã dầu, máu lẫn mủ vàng, sưng viêm nặng, sờ vào
thấy mềm hơn Nodule, rất đau, nhức và khó chịu.
- Thường mọc thành cụm
(do viêm nhiễm trên diện rộng), để lại những vết sẹo sâu và dài vĩnh viễn.
C- Nguyên nhân gây mụn
và cách khắc phục
Nguyên nhân gây mụn
bao gồm cả nguyên nhân bên trong và bên ngoài cơ thể
Nguyên nhân bên trong
1. Genes (Di truyền)
Gene đóng một vai trò
lớn trong cấu tạo da của bạn và các thành viên trong gia đình. Bạn không thể
thay đổi gene, nhưng duy trì thói quen chăm sóc da tốt thì chắc chắn vấn đề mụn
sẽ được giảm.
2. Hormones (Nội tiết
tố)
Nội tiết tố thay đổi
làm tăng tiết dầu trên da và tạo môi trường màu mỡ cho vi khuẩn P. acnes phát
triển. Mụn nội tiết đa phần xảy ra ở phụ nữ trong quá trình dậy thì, chu kỳ
kinh nguyệt, mang thai, tiền mãn kinh và mãn kinh.
Bạn nên bổ sung các
loại thuốc chứa hormones vào cơ thể hoặc thực phẩm chức năng giúp điều chỉnh và
cân bằng nội tiết tố như omega-3 (dầu cá) hay GLA (dầu hoa lưu ly, hoa anh
thảo)…
3. Sức khỏe kém, tích
tụ độc tố trong cơ thể
Mỗi vị trí trên mặt
đều phản ánh tình trạng của 1 cơ quan nào đó trong cơ thể, khi bạn nổi mụn tập
trung tại 1 vị trí nào đó, cần đối chiếu và đi khám kịp thời trước khi bệnh trở
nặng.
Khi gan, thận, ruột
không thể lọc hết các độc tố từ trong cơ thể, các độc tố đó tích tụ lâu ngày sẽ
được bài tiết ra ngoài qua da, tạo thành các nốt mụn.
4. Stress, thiếu ngủ
Stress có thể tàn phá
làn da và làm trầm trọng thêm các triệu chứng mụn. Giấc ngủ cũng rất quan
trọng, không chỉ cho làn da, mà cho cả cơ thể chúng ta, thiếu ngủ có thể đóng
góp một phần vào quá trình phát triển thêm mụn.
Ngủ đủ giấc, đúng giờ
và ít căng thẳng chính là điều kiện lý tưởng để có được làn da mịn màng
5. Chế độ ăn uống
Đồ ăn nhanh, đồ ăn
đóng hộp, đồ chiên xào nhiều dầu mỡ… khiến ruột và gan bị tắc nghẽn, không thể
lọc hết chất độc, lượng chất độc dư ra sẽ được bài tiết qua da, biểu hiện là
những nốt mụn.
Sữa bò và sữa của 1 số
động vật khác chứa hormone androgen có thể tăng nguy cơ gây mụn cho da và khiến
tình trạng mụn nặng hơn.
Nguyên nhân bên ngoài
6. Vi khuẩn P.Acnes
Vi khuẩn P.Acnes tồn
tại trên da của tất cả chúng ta, dù là da bình thường hay da mụn, chúng hoạt
động bằng cách “ăn” bã nhờn. Làn da bị mụn do bã nhờn bị sản xuất dư thừa và bị
tắc kẹt tạo môi trường màu mỡ cho vi khuẩn P.acnes tăng trưởng.
Thuốc kháng sinh,
benzoyl peroxide và tee tree oil là những chất có khả năng tiêu diệt vi khuẩn
P.Acnes khá hiệu quả.
7. Mỹ phẩm
Bạn có nguy cơ lên mụn
khi sử dụng những loại mỹ phẩm sau:
·
Chứa thành phần gây tắc
nghẽn lỗ chân lông hoặc gây kích ứng da như hương liệu, cồn…
·
Sản phẩm mới mà trước
đó chưa thử qua bao giờ.
·
Có pH quá cao hoặc quá
thấp khiến da bị kích thích gây bùng phát mụn toàn mặt.
Với mụn dị ứng mỹ
phẩm, chỉ cần ngưng dùng sản phẩm thì các nốt mụn sẽ giảm dần. Khi da đang dị
ứng, hạn chế dùng mỹ phẩm tối đa có thể.
8. Chăm sóc da không
đúng cách
Cách làm sạch da có
liên hệ trực tiếp đến tình trạng mụn như: lười tẩy da chết, lười đắp mặt nạ hút
dầu, không tẩy trang hay làm sạch đủ và đúng cách, không làm sạch điện thoại di
động, lười thay drap giường, vỏ gối thường xuyên hoặc sử dụng cọ makeup bẩn…
9. Dị ứng thực phẩm
Khi ăn những thực phẩm
mà cơ thể dị ứng thì sẽ có biểu hiện như ngứa, da phồng rộp hoặc nổi mẩn, mụn.
Bạn không nên gãi và
sờ tay lên mặt, đến gặp bác sĩ để được khám và kê đơn thuốc nhằm giảm triệu
chứng. Cách khoa học nhất để phòng ngừa dị ứng thực phẩm là đi xét nghiệm để
biết được cơ thể mình dị ứng với những chất gì và chủ động tránh xa chúng.
10. Môi Trường, Khí
Hậu
Môi trường ít bụi bẩn
sẽ làm da đẹp hơn.
Khí hậu nóng ẩm khiến
da đổ nhờn, khí hậu quá khô cũng khiến da bị mất nước, mất cân bằng gây mụn.
D- Phân tích một số
thành phần và liệu pháp điều trị mụn
1. AHA (Alpha Hydroxy
Acid)
·
AHA điển hình nhất là
Glycolic Acid, có tác dụng tẩy tế bào chết hoặc các lớp trên cùng của da, giúp
da được thông thoáng.
·
Giải quyết các vấn đề
trên bề mặt của da như: da khô, sần sùi, lão hoá, da không đều màu, da nhiều
mụn cám, mụn đầu trắng nhỏ.
·
AHA có tác dụng tốt ở
nồng độ 5% trở lên và độ pH ở mức 3 – 4.
2. BHA (Beta Hydroxy
Acid)
·
BHA điển hình nhất và
được sử dụng nhiều nhất là Salicylic Acid.
·
Giải quyết các vấn đề
về tắc lỗ chân lông như: quá nhiều sợi bã nhờn, mụn đầu trắng, mụn đầu đen, mụn
đỏ, mụn mủ....
·
BHA có tác dụng tốt ở
nồng độ 1% trở lên và độ pH ở mức 3-4
3. Benzoyl Peroxide
·
Là một trong những
chất phổ biến nhất trong việc điều trị mụn mà không cần bác sĩ kê đơn, có thể
dễ dàng mua ở hiệu thuốc.
·
Hoạt động bằng cách
đưa Oxy vào lỗ chân lông và tăng tốc độ quá trình tái tạo da nhắm tiêu diệt vi
khuẩn P. acnes và lỗ chân lông được làm sạch.
·
Có khả năng cao gây
kích ứng da, gây rát đỏ sau lần đầu tiên sử dụng, nếu dùng trong thời gian dài
sẽ làm da bị oxy hoá, dẫn đến lão hoá nhanh hơn
·
Benzoyl peroxide hoạt
động tốt với nồng độ 2.5% trở lên, không nên dùng quá 10%.
4. Retinoids (Vitamin
A)
·
Công dụng: làm thông
lỗ chân lông bị tắc, ngăn ngừa các tế bào chết bít lỗ chân lông bằng cách tăng
cường tốc độ bong da chết và giảm thiểu tuyến dầu, chống sưng tấy, kháng khuẩn
nên rất hữu hiệu trong việc trị mụn.
·
Ngoài trị mụn nó còn
có khả năng chống lão hóa và trẻ hóa da.
·
Loại Retinoids thường
được sử dụng nhất là Retinol, Tretinoin (dạng bôi) và Isotretinoin (dạng uống)
Retinol:
·
Là lựa chọn của số
đông mọi người vì không cần đơn của bác sĩ và khả năng gây kích ứng thấp hơn
Tretinoin.
·
Retinol có tác dụng
tốt với nồng độ ít nhất là 0.1%.
Tretinoin:
·
Là dạng Retinoids
mạnh, gấp khoảng 20 lần Retinol (VD: 0.025% Tretinoin = 0.5% Retinol).
·
Có tác dụng mạnh mẽ và
có thể gây nên một số dấu hiệu kích ứng ban đầu như khô đỏ, rát, bong tróc… Nên
thử sử dụng Tretinoin ở nồng độ thấp trước, đồng thời bôi kem chống nắng, kem
dưỡng ẩm đều đặn nhằm giảm thiểu các tác dụng phụ của Tretinoin.
Isotretinoin
(Accutane):
·
Là retinoids dạng
thuốc uống để điều trị mụn lâu và nặng với tác dụng cực kỳ mạnh mẽ, bất kể mụn
viêm hay không viêm.
·
Việc sử dụng
isotretinoin rất phức tạp và khá nguy hiểm, cần phải có sự chỉ định của bác sĩ
và thực hiện một số xét nghiệm trước khi uống.
·
Là thuốc trị mụn hiệu
quả nhất nhưng cũng nhiều tác dụng phụ đáng sợ nhất ảnh hưởng sâu rộng trên
toàn bộ cơ thể. Đặc biệt không nên sử dụng nếu đang có thai hoặc có kế hoạch
mang thai trong vòng 1 năm tới.
5. Sulfur (Lưu huỳnh)
·
Có tác dụng làm khô
mụn, thường khiến cho những vùng da xung quanh mụn cũng bị trở nên khô hơn
·
Chủ yếu được sử dụng
như là một biện pháp điều trị tức thời chứ không mang tính lâu dài hay phòng
ngừa.
·
Lưu huỳnh cũng được
biết đến với vai trò làm giảm mụn tấy đỏ và mụn bị tổn thương bởi bệnh rosacea.
6. Tea tree oil (Tinh
dầu tràm trà)
·
Có tính sát trùng và
chống nấm nên, dùng để điều trị mụn và một số vết thương hở.
·
Chiết xuất từ lá tràm
trà tự nhiên, không phải hóa chất nên khá lành tính và an toàn cho da.
·
Tea tree oil 5% có thể
mang lại tác dụng trị mụn tương đương với Benzoyl Peroxide 5% mà không hề gây
kích ứng
7. Thuốc kháng sinh
·
Tác dụng: thúc đẩy cải
thiện tình trạng mụn nhanh hơn và thường được kết hợp với Retinoids.
·
Có khả năng tiêu diệt
vi khuẩn P.Acnes, loại trừ cả vi khuẩn tốt và xấu. Khi ngưng thuốc thì vi khuẩn
mới sẽ trở lại khiến da bị mụn như lúc đầu.
·
Chỉ nên dùng như 1 biện
pháp tạm thời ngắn hạn nếu da bị sưng viêm quá mức chứ không phải là giải pháp
triệt để cho da mụn.
8. Azelaic Acid
·
Tác dụng: xâm nhập vào
các lỗ chân lông, ức chế sự phát triển của vi khuẩn trong nang lông, giúp giảm
viêm và loại bỏ tế bào chết cứng đầu, giảm sưng tấy và ngăn ngừa sự phát triển
của mụn.
·
Azelaic Acid 20% cho
hiệu quả trị mụn tương đương với Tretinoin 0,05% mà không gây ra nhiều tác dụng
phụ.
9. Thuốc tránh thai
hàng ngày
·
Hầu hết các loại thuốc
tránh thai đều chứa hormone estrogen và progesterone. Estrogen liều cao có thể
chống lại các hormone gây mụn androgen, từ đó cải thiện tình trạng mụn.
·
Thuốc tránh thai có
thể gây rối loạn hệ thống tự nhiên của cơ thể, vì vậy nếu thực sự không còn
giải pháp nào trong việc trị mụn thì mới nên nghĩ đến việc uống thuốc.
10. Các chất trị mụn
tự nhiên
Giấm táo
·
Giấm táo chứa Malic
Acid và Lactic Acid giúp làm mềm da, tẩy tế bào chết, giảm các vết đỏ, ngoài ra
còn có tính kháng khuẩn và khử trùng nên rất hiệu quả trong việc điều trị mụn.
·
Nên pha loãng giấm táo
với nước, không nên dùng trực tiếp giấm nguyên chất lên da vì độ acid quá mạnh
có thể khiến da bị kích ứng.
Mật ong
·
Là chất có tính khử
trùng nên khá hữu hiệu để chấm lên vết mụn hay sử dụng làm mặt nạ làm dịu da.
·
Ngoài ra, mật ong còn
giúp da sáng hơn, ẩm và ngậm nước hơn.
Trà xanh
·
Trong trà xanh chứa
một lượng chất chống oxy hóa EGCG cực kì cao giúp kháng khuẩn, chống viêm, loại
bỏ các độc tố và trị mụn trứng cá vô cùng hiệu quả.
·
Cách dùng: đun nước
trà xanh tươi để uống và rửa mặt mỗi ngày, hoặc dùng bột trà xanh trộn với mật
ong làm thành mặt nạ trị mụn.
11. Thực phẩm bổ sung
Ngoài việc dưỡng da
bên ngoài thì uống các sản phẩm chức năng bổ sung để cân bằng bên trong cũng
rất cần thiết trong việc điều trị mụn như Vitamin A, Vitamin B complex,
Vitamin C, Zinc (kẽm), Omega-3 (dầu
cá), Gamma-Linolenic Acid (dầu hoa lưu ly, hoa anh
thảo),…
·
Mụn hình thành do 3
yếu tố chính: việc sản xuất dầu tăng, lỗ chân lông bị bít
tắc và vi khuẩn P.acnes tấn công.
Vì vậy phương cách để tiêu diệt mọi loại mụn là giảm tiết dầu, làm sạch thoáng
lỗ chân lông và diệt vi khuẩn.
·
Có 6 loại mụn thường
gặp, chia thành 2 nhóm: mụn không viêm (mụn
đầu đen, mụn đầu trắng) và mụn viêm (mụn
đỏ, mụn mủ, mụn u, mụn nang)
·
Mụn do nhiều nguyên
nhân gây nên, phải kết hợp giải quyết cả nguyên nhân bên trong và bên ngoài mới có thể điều trị dứt điểm mụn.
·
Các chất hoặc liệu
pháp hiệu quả trong việc điều trị mụn: AHAs, BHAs, Benzoyl Peroxide,
Retinoids (Retinol, Tretinoin, Isotretinoin), Sulfur (lưu huỳnh), Azelaic Acid, thuốc kháng sinh, thuốc tránh thai hàng ngày, Tea
Tree Oil (tinh dầu tràm trà), trà xanh, mật ong, giấm táo và 1 số loại thực phẩm chức năng
😙
